Bilgi ağırlıklı metinleri (ansiklopedi tarzı, yoğun bilgi veren, kuru anlatımlı kitaplar, ders kitapları gibi) küçük yaşta (özellikle 6-10 yaş arası ilkokul dönemi) çocuklara sık sık okutturmanın bazı önemli zararları vardır. Bu zararlar gelişim psikolojisi, okuma psikolojisi ve pedagoji araştırmalarıyla da desteklenmektedir. Başlıca Zararlar:
Okumaktan Soğuma ve Okuma Nefreti Oluşması
Çocuklar somut düşünme döneminde (Piaget’e göre 7-11 yaş) soyut ve yoğun bilgi yığınlarını anlamakta zorlanır. Anlamadıkları bir metni zorla okutmak, okumayı “sıkıcı, zor ve cezalandırıcı” bir aktivite haline getirir. Bu da ömür boyu okuma alışkanlığının oluşmasını engeller.
Anlamadan Okuma Alışkanlığı Gelişmesi
Çocuk “okudum bitti” mantığıyla sayfaları çevirmeye başlar ama hiçbir şey anlamaz. Bu durum ileride ders kitaplarını bile anlamadan ezberleme alışkanlığına dönüşür.
Özgüven Kaybı ve “Ben Aptalım” Hissi
Sürekli anlamadığı metinlerle karşılaşan çocuk “Diğer çocuklar anlıyor, ben anlayamıyorum” diye düşünür. Bu da erken yaşta öğrenilmiş çaresizliğe yol açabilir.
Hayal Gücü ve Yaratıcılığın Körelmesi
Hikâye, masal, roman gibi duygu ve hayal dünyasını geliştiren metinler yerine sadece “bilgi” veren metinler okuyan çocuklarda empati, yaratıcı düşünme ve dilin estetik yönü gelişmez. Beynin sağ lobu yeterince uyarılmaz.
Dil Gelişiminin Yavaşlaması
Çocuklar dili en iyi hikâye içinde, bağlam içinde öğrenir. Kuru bilgi metinlerinde cümleler genellikle teknik ve yapaydır. Bu da zengin kelime hazinesi edinmeyi zorlaştırır.
Aşırı Bilgilenme, Az Anlama (Information Overload)
8 yaşındaki bir çocuğun beyni “Dünya’nın çapı 12.742 km’dir, dönme süresi 23 saat 56 dakikadır” gibi bilgileri depolayabilir ama bunları neden öğrendiğini, ne işe yaradığını anlamaz. Bu bilgiler kısa sürede unutulur ve “boş bilgi” yüklemesi olur.
Merak Duygusunun Öldürülmesi
Çocuk doğal olarak “Bu böcek neden böyle yapıyor?” diye merak eder. Ansiklopedide 10 sayfalık böcek bilgisi okuyunca merakı tatmin olmaz, aksine “Aman ne kadar sıkıcıymış” der ve bir daha sormaz.
Hangi Yaşta Ne Okunmalı? (Kabaca)5-8 yaş → Masal, hikâye, resimli kitaplar, şiir, kısa öyküler (duygu ve hayal dünyası baskın)
8-10 yaş → Macera romanları, çocuk romanları, az bilgi içeren popüler bilim kitapları (Kırmızı Bisiklet, Küçük Prens, Harry Potter serisinin ilk kitapları gibi)
10-12 yaş → Bilgi ağırlıklı kitaplar yavaş yavaş devreye girebilir ama hâlâ hikâye içinde olmalı (örneğin “Bilim Dedektifleri” serisi, “George’un Kozmik Hazinesi” gibi)
