Samet Behrengi’nin “Bir Şeftali Bin Şeftali” Kitabının Çocuk Eğitimine Katkısı
Samet Behrengi, İran’ın güçlü halk edebiyatı geleneğinden beslenen, çocuklara yönelik ama aynı zamanda yetişkinlere de çok şey söyleyen bir yazardır. “Bir Şeftali Bin Şeftali” (orijinal adı: “Bir Holu, Bin Holu”), onun en bilinen masallarından biridir ve kısa olmasına rağmen derin bir felsefi ve pedagojik zenginlik taşır.Hikâyeyi kısaca hatırlayalım: Yoksul bir çocuk (Cemşid), bahçesinde tek bir şeftali ağacı vardır. Ağaç bir tane şeftali verir. Çocuk şeftaliyi yemek yerine çekirdeğini toprağa eker. Yıllar geçer, çekirdek büyür, kocaman bir ağaç olur ve binlerce şeftali verir. Çocuk da bu şeftalileri komşu çocuklarıyla paylaşır. Masal burada biter ama verdiği mesaj yıllarca zihinlerde büyür.Bu masal, çocuk eğitimine şu açılardan çok güçlü katkılar sağlar:Sabır ve uzun vadeli düşünme becerisi
Çocuklar genellikle anlık tatmin ister. “Şimdi yemek istiyorum!” dönemi… Behrengi burada çok zekice bir şey yapar: Çocuğun tek şeftalisini hemen yemesine izin vermez, onun yerine “biraz bekle, çok daha fazlasına sahip olacaksın” fikrini somut bir hikâyeyle anlatır. Bu, gecikmiş doyum (delayed gratification) kavramının en güzel çocuk edebiyatı örneklerinden biridir. Günümüzün “hemen her şeyi isteyen” nesline verilebilecek en güçlü panzehirlerden biridir.
Paylaşma ve dayanışma ahlakı
Çocuk şeftalileri biriktirip zengin olmak için değil, komşu çocuklarıyla paylaşmak için büyütür. Bu, bencilliğe karşı güçlü bir duruştur. Behrengi’nin bütün eserlerinde görülen sosyal adalet vurgusu burada çok yalın bir şekilde çocuk diline indirgenmiştir. Çocuk, “Benim olanı çoğaltırsam, herkesin olur” fikrini öğrenir.
Emek-değer ilişkisi
Masalda hiçbir mucize yoktur. Şeftali kendiliğinden çoğalmaz; çocuk emek verir, sulama yapar, bekler, bakımını üstlenir. Doğa bile çocuğun emeğine karşılık verir. Bu, “çalışmadan bir şey elde edilmez” mesajını sihirli değnek olmadan, gerçekçi bir şekilde verir. Harry Potter’daki gibi büyü yok; alın teri var.
Azla yetinmeyi değil, azı çoğaltmayı öğretir
Birçok geleneksel masalda “azla yetin, kanaatkâr ol” mesajı vardır. Behrengi tersini yapar: “Azın var ama sen bunu çoğaltabilirsin, hem de başkalarıyla paylaşarak.” Bu, pasif bir kanaat ahlakı değil, aktif bir dönüştürme ahlakıdır. Çocuklara “Yoksulluk kader değildir, sen değiştirebilirsin” mesajını çok erken yaşta verir.
Ekolojik bilinç
Bir çekirdeğin ağaca, bir ağacın meyveye dönüşmesi süreci, çocuklara doğanın döngüsünü ve insanın doğayla ilişkisini gösterir. “Bir tohum ekersek orman olur” fikri, bugünün çevre eğitimi açısından da çok değerlidir.
Empati ve sınıfsal farkındalık
Behrengi, yoksul bir çocuğun gözünden anlatır hikâyeyi. Zengin çocukların şeftali yiyebildiği, yoksul çocuğun ise ancak bir tane bulabildiği bir dünyayı resmeder ama umutsuzluk aşılamaz. Çocuklar bu masalla hem kendi konumlarının farkına varır hem de “bir gün ben de değiştirebilirim” inancını edinir.
Sonuç olarak, “Bir Şeftali Bin Şeftali”, sadece güzel bir masal değil, aynı zamanda bir pedagojik başyapıttır. 5-6 sayfalık bir metinle çocuğa sabır, emek, paylaşma, doğa sevgisi, sosyal adalet bilinci ve uzun vadeli düşünme becerisi kazandırır. Üstelik bunları asla vaaz vermeden, didaktik olmadan yapar; sadece bir çocuğun gözlerinin içine bakarak anlatır.Bugün okul öncesi ve ilkokul öğretmenlerinin, ebeveynlerin elinden düşürmemesi gereken kitaplardan biridir. Çünkü bir şeftali çekirdeği gibi göründüğü kadar küçüktür ama içinde bin şeftali taşıyan bir dünya görüşü barındırır.
